Grootschalige wetenschappelijke infrastructuur

Cisca Wijmenga nieuwe voorzitter Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur

Prof. dr. Cisca Wijmenga is er per 1 mei benoemd als nieuwe voorzitter van de Permanente Commissi...
Lees meer >

Prof. dr. Cisca Wijmenga is er per 1 mei benoemd als nieuwe voorzitter van de Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur (PC-GWI). Dat heeft de raad van bestuur van NWO besloten. Zij neemt daarmee het stokje over van prof. dr. ir. Hans van Duijn, die negen jaar voorzitter was van de commissie.

Cisca Wijmenga (foto Annick Elzenga)

De nieuwe voorzitter van de PC-GWI, Cisca Wijmenga, is hoogleraar Humane genetica aan de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen. Zij was rector magnificus van de universiteit tussen 2019 en 2023. Vanaf 2018 tot haar benoeming als rector van de RUG was ze lid van het bestuur van ZonMw. Van 2007 tot 2011 was Wijmenga lid van de NWO-commissie Investeringen NWO Groot (de huidige naam hiervan is Wetenschappelijke Infrastructuur: nationale consortia). In 2015 was zij een van de vier laureaten van de Spinozapremie. Van 2014 tot 2018 was ze directeur van BBMRI-NL, het nationale netwerk van biobanken.

Jan de Boer, bestuurslid van NWO en portefeuillehouder grootschalige wetenschappelijke infrastructuur: ‘We zijn verheugd dat Cisca het voorzitterschap wil gaan vervullen. Met haar ervaring als bestuurder en onderzoeker en met haar kennis van grootschalige infrastructuren, begrijpt zij als geen ander de behoeften en wensen van het onderzoeksveld. Ik heb het volste vertrouwen dat ze er samen met de commissie voor zal zorgen dat onderzoekers in Nederland ook in de toekomst over de vernieuwende wetenschappelijke onderzoeksfaciliteiten kunnen beschikken die nodig zijn om internationaal op het hoogste niveau onderzoek te kunnen blijven doen.'

Vertrek Hans van Duijn

Na negen jaar zitten de termijnen van Hans van Duijn er vanaf 1 mei op. Hij heeft vanaf de oprichting van de Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur (PC-GWI) in 2015 de voorzittersrol vervuld. Onder zijn voorzitterschap is ingezet op de zelforganisatie van het veld om tot gerichte en effectieve investeringen te komen in wetenschappelijke infrastructuren over de volle breedte van de wetenschap. Hij wenst zijn opvolger Cisca Wijmenga veel succes in haar voorzitterschap: ‘Uitdagingen genoeg om in de toekomst nog scherpere keuzes te maken in de inzet van middelen voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten. Daarin zullen Cisca, de PC-GWI en het NWO-team zonder twijfel slagen.’

Bron NWO: https://www.nwo.nl/nieuws/cisca-wijmenga-nieuwe-voorzitter-permanente-co...

Hans van Duijn blikt terug op negen jaar wetenschappelijke infrastructuur

Investeringen in grootschalige wetenschappelijke infrastructuren maken doorbraken over de volle b...
Lees meer >

Investeringen in grootschalige wetenschappelijke infrastructuren maken doorbraken over de volle breedte van de wetenschap mogelijk. Om die investeringen gerichter en effectiever te maken, liet de Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur (PC-GWI) onder het voorzitterschap van prof. dr. ir. Hans van Duijn de keuzes daarin door het veld zelf maken. Na negen jaar loopt de termijn van Van Duijn als voorzitter van de PC-GWI af en blikt hij terug op het succes van die zelforganisatie.

"Mensen praten met elkaar en gunnen elkaar ook wat" - Hans van Duijn

Een medisch onderzoeksinstrument, een meetinstrument voor een telescoop of grote databestanden met bijvoorbeeld historische data, klimaatgegevens of ecologische data: wetenschap en onderzoek kunnen niet zonder investeringen in deze grootschalige wetenschappelijke onderzoeksfaciliteiten. Hans van Duijn noemt het zelfs de ‘aanjager voor vernieuwing in onderzoek en voor het bereiken van doorbraken in alle wetenschappelijke domeinen’ en ‘de motor voor economische en maatschappelijke ontwikkeling en uiteindelijk voor de welvaart van Nederland.’

"We zijn in Nederland heel goed met het opzetten van belangrijke wetenschappelijke infrastructuren. Maar stoppen we ook weleens ergens mee? En hoe doen we dat dan?"

En juist om die reden geeft hij graag door aan zijn opvolger hoe belangrijk het is om keuzes te maken in de investeringen in deze wetenschappelijke infrastructuren: ‘We zijn in Nederland heel goed met het opzetten van belangrijke wetenschappelijke infrastructuren. Dat zie je op allerlei fronten: We beginnen weer samen te werken, we beginnen een instituut. Maar stoppen we ook weleens ergens mee? En hoe doen we dat dan? Alleen met structurele financiering kunnen grootschalige wetenschappelijke infrastructuren verduurzamen. Als je een microscoop hebt en je kunt er iets aan verbeteren waardoor hij weer zoveel jaar mee kan, moet die ruimte er ook zijn. Ik denk dat de commissie moet kijken welk verstandig systeem we daarvoor kunnen opzetten.’

Motor van economische en maatschappelijke ontwikkeling

Negen jaar stond Van Duijn aan de leiding van de Permanente Commissie Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur. Het toenmalige kabinet bepaalde dat strategische keuzes op het gebied van grootschalige wetenschappelijke infrastructuur voortaan niet meer aan ad-hoc-commissies overgelaten moesten worden en vroeg NWO een permanente commissie op te richten met als opdracht een nationale strategie te formuleren.

‘De financiering was op dat moment nog te versnipperd in Nederland,’ licht Van Duijn toe. ‘De toenmalige NWO-voorzitter Jos Engelen vroeg mij als voorzitter. Als rector van de TU Eindhoven heb ik wel te maken gehad met grootschalige onderzoeksfaciliteiten, maar vanuit mijn eigen vakgebied toegepaste wiskunde niet. In mijn onderzoek ben ik meer iemand van pen en papier. Toch ik hoefde er niet lang over na te denken: die infrastructuren zijn natuurlijk geweldig.’

Liever minder projecten die lang mee kunnen

De commissie begon met het in kaart brengen van bestaande infrastructuren en maakte op basis daarvan een plan voor wat er nog nodig is in Nederland. Daar is in 2016 de eerste vijfjarige Roadmap uit voortgekomen, waarin het Nederlandse onderzoeksveld zelf voorstellen presenteerde voor investeringen voor de komende tien jaar. Van Duijn: ‘Het gaat bij grootschalige infrastructuur om grote projecten en dus ook grote investeringen, van gemiddeld tussen de vijftien en twintig miljoen euro. Het is echt een enorm werk om die op te zetten en in de lucht te houden. Daarom wilden we niet met beperkte middelen veel projecten financieren, maar liever een beperkt aantal infrastructuren financieren die lang mee kunnen. We hebben onderzoekers daarom met elkaar in contact gebracht om – waar mogelijk - hun investeringsprojecten te clusteren.’

Het wetenschapsveld zelf aan zet

Waar de commissie in de eerste Roadmap mee begonnen was, hebben ze in de tweede Roadmap van 2021 doorgezet: het veld zelf de regie geven in de prioritering voor onderzoeksfaciliteiten. Van Duijn: ‘We zijn binnen drie wetenschapsdomeinen tot negen ‘Roadmap Groepen’ gekomen, waarvan de commissie dacht: daar is nu en in de toekomst behoefte aan grootschalige wetenschappelijke infrastructuur én hebben inhoudelijke, thematische of technologische raakvlakken. Vervolgens was onze boodschap: ga bij elkaar zitten en stel samen prioriteiten binnen het gebied. Deze manier van werken is echt omarmd door het veld. Mensen praten met elkaar en gunnen elkaar ook wat.’

Budget voor infrastructuur verdubbeld

Van Duijn kijkt met trots terug op de inspanningen van de commissie die hij geleid heeft. ‘Door het veld zichzelf te laten organiseren, zijn we er echt in geslaagd als commissie om samen met het veld een basis te leggen voor een bestendig ecosysteem voor grootschalige wetenschappelijke infrastructuur. Dat heb ik al die tijd kunnen doen met een topcommissie en hele goede ondersteuning van NWO. Het was een voorrecht om te doen. De inspanningen zijn trouwens niet onopgemerkt gebleven: ze hebben geleid tot meer financiering. In de laatste kabinetsformatie is het budget voor grootschalige wetenschappelijke infrastructuur meer dan verdubbeld.’

In het verzekeren van financiering voor de toekomst, ziet hij wel een taak voor de commissie onder leiding van zijn opvolger Wijmenga. ‘De huidige aanvullende middelen zijn in principe voor 10 jaar, dus de commissie zal echt haar best moeten doen om de politiek te overtuigen deze permanent te maken. Er ligt nog genoeg te doen, maar ik heb het volle vertrouwen dat Cisca daar goede stappen in zal zetten. Ik wens haar veel succes.’

Bron: https://www.nwo.nl/onderzoeksprogrammas/nationale-roadmap-grootschalige-...

Rapport: deelname aan internationale onderzoeksinfrastructuren essentieel voor Nederlandse wetenschap

Nederlandse deelname aan internationale onderzoeksinfrastructuren is essentieel voor onderzoekers...
Lees meer >

Nederlandse deelname aan internationale onderzoeksinfrastructuren is essentieel voor onderzoekers van alle wetenschapsgebieden. Door lidmaatschappen krijgen wetenschappers uit ons land toegang tot de faciliteiten, data en diensten van grootschalige wetenschappelijke onderzoeksinfrastructuren, die fundamenteel zijn voor academisch onderzoek in alle wetenschapsgebieden. Dat blijkt uit het rapport ‘Analysis of the Dutch participation in international research infrastructures’ dat door NWO is opgesteld, in samenwerking met het veld. Het rapport bevat een analyse van Nederlandse lidmaatschappen van grootschalige internationale wetenschappelijke onderzoeksinfrastructuren.

De Nederlandse wetenschap participeert in een toenemend aantal ‘grootschalige internationale wetenschappelijke onderzoeksinfrastructuren’. Tot nu toe was hier geen overzicht van. Ook was onduidelijk wat de meerwaarde is van deze internationale participaties voor het academisch onderzoek in Nederland en het ontbrak aan strategische context voor toekomstige besluitvorming over voortzetting van of het aangaan van nieuwe lidmaatschappen. Daarom heeft NWO het initiatief genomen om dit in kaart te brengen.

Naar een nationaal portfolio
In kaart gebracht zijn 47 lidmaatschappen. Elk lidmaatschap is in zijn eigen context geanalyseerd: vanwege de grote diversiteit in lidmaatschappen en infrastructuren, is het niet mogelijk en niet zinvol om ze te vergelijken of te rangschikken. ‘Een belangrijke conclusie is in ieder geval dat de deelname aan de verschillende lidmaatschappen van meerwaarde is voor alle wetenschapsgebieden. De analyse van alle lidmaatschappen toont ook aan hoe waardevol, divers en complex het internationale infrastructuurlandschap is, waarbij coördinatie hiervan nuttig lijkt. Een nationaal portfolio van lidmaatschappen is nodig, zodat je beter weloverwogen beslissingen kunt nemen over deelname aan nieuwe of voortzetting van bestaande lidmaatschappen,’ aldus Jan de Boer, bestuurslid van NWO en verantwoordelijk voor grootschalige wetenschappelijke infrastructuur.

Een andere belangrijke aanbeveling is om meer duidelijkheid te krijgen over de rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende stakeholders, waaronder ministeries en andere overheidsinstellingen, NWO, KNAW en de kennisinstellingen. De Boer licht toe: ‘Het is belangrijk dat de wetenschappelijke wereld toewerkt naar een weloverwogen nationaal portfoliobeleid, waarin keuzes gemaakt worden waarin duurzaam geïnvesteerd wordt. Daar moet dan ook stabiele financiering voor zijn voor de langere termijn. Daarbij dient benadrukt te worden dat alle stakeholders in Nederland een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben.’ Lees meer hierover in het interview met Jan de Boer. In de Nederlandse context verschillen de verantwoordelijkheden sterk per lidmaatschap.

Toegevoegde waarde
Het rapport is tot stand gekomen door fact finding en na een uitgebreide raadpleging van de Nederlandse wetenschappelijke gemeenschap. Dit om inzicht te verkrijgen in het gebruik door en de afhankelijkheid van Nederlandse wetenschappers van deze onderzoeksfaciliteiten, en om deze in een breder nationaal perspectief te plaatsen. Met het rapport is een begin gemaakt aan het monitoren van de toegevoegde waarde van de Nederlandse lidmaatschappen van internationale onderzoeksinfrastructuren door de tijd heen. Om dit te continueren zal de analyse iedere vijf jaar herhaald worden. Het volgende rapport is voorzien in 2028.

U vindt het rapport op de NWO website: www.nwo.nl

Foutmelding